พระ เจ้าไม้ เป็นพระเจ้าของชาวเหนือโดยแท้ ล้านนาอุดมด้วยป่าไม้ดงหนาป่าคาดงกว้าง บ้านเรือนและวิหารศาสนสถานต่าง ๆ สร้างแปลงด้วยไม้เป็นส่วนใหญ่ รวมทั้งพระพุทธพิมพาสารูปเจ้าที่ศรัทธาหน้าบุญทั้งหลายสร้างถวายวัดเพื่อสืบ ต่อพระศาสนา ชาวบ้านไพร่ฟ้าทั้งหลายมีใจใคร่สร้างพระเจ้าเพื่อถวายวัด จะหาวัสดุสร้างเป็นเงินฅำก่ำเส้าด้วยสำริดทองแข่หรือสลักขวักด้วยแก้วด้วย หินเพื่อให้ได้อานิสงส์มากมายเหมือนเจ้าเหมือนนายนั้นทำได้ยาก ไม้มีมากก็ทำพระเจ้าด้วยไม้ แม้อานิสงส์จะได้น้อยแต่ก็มีใจใสศรัทธา ได้เท่าใดก็เอาเท่านั้นตามประสายาก พระเจ้าไม้จึงเป็นพระเจ้าของคนทุกข์คนยากโดยแท้ และจะพบพระเจ้าไม้ตามวัดวาอารามต่าง ๆ เป็นจำนวนมาก ไม้มีมากหรือคนจนมีมากก็ไม่รู้แน่
แต่เดิมพระเจ้าไม้จะประดิษฐานตามแท่นแก้วหรือตามจ๊อกแจ่งในพระวิหาร แต่ในปี พ.ศ.นี้ พระเจ้าไม้มักจะอยู่ในตู้มีกรงเหล็กล้อม หรืออยู่ตามตู้โชว์ร้านขายของเก่าทั่วไป บางร้านมีพระเจ้าไม้มากกว่าในวัดหลาย ๆ วัดรวมกันเสียอีก ไม้ผุพังได้ง่าย เมื่อรื้อวิหารหลวงพระเจ้าไม้ถูกแดดถูกฝนก็ผุพังคอหักคอหล่อนไปตามกาล ชาวบ้านจึงนำมาฝากไว้ที่ใต้ต้นโพ ฝรั่งดังขอชาวต่างชาติรู้ค่าจึงเก็บรักษาในฐานะเป็นวัตถุโบราณ นาน ๆ ไปพระเจ้าที่ใต้ตนโพหมด ในพระวิหารก็จะหมดตาม จนธุเจ้าสามเณรต้องอาราธนาท่านเข้าประดิษฐานในตู้ลั่นกุญแจ
ไม้ สร้างพระเจ้ามีหลากหลาย คนโบราณนิยมนำไม้ที่มีชื่อเป็นมงคลและมีชื่ออันเกี่ยวเนื่องกับพุทธตำนานมาส ร้าง ไม้จันทน์หอมไม่ว่าจันทน์ขาวจันทน์แดงเป็นไม้แพงค่าหายากด้วยว่ามีกลิ่นหอม พระเจ้าไม้จันทน์จึงหายาก ในตำนานกล่าวว่า พระเจ้าไม้จันทน์คือพระพุทธรูปองค์แรกที่ถูกสร้างขึ้นตั้งแต่สมัยพุทธกาล ส่วนพระเจ้าที่สร้างจากไม้สักก็พบเป็นจำนวนมาก คงเพราะแกะสลักง่ายและทนปลวกมอดแมง อีกทั้งมีชื่อพ้องกับคำว่าศักดิ์สิทธิ์ศักดิ์ศรี ก็อาจจะเป็นได้ ในตำนานการสร้างพระเจ้าไม้สมฤทธิ์ฉบับวัดพระธาตุช้างค้ำวรวิหาร ต.ในเวียง อ. เมือง จ. น่าน ที่อาจารย์นิยม สองสีโย ได้กรุณามอบให้ผู้เขียน กล่าวถึงไม้สร้างพระเจ้าไว้ว่า
บุคคละผู้ใดมีสัทธาจักสร้างแปลงพุทธรูปเจ้าสมฤทธิ์นั้น หื้อเอาไม้เท้า ไม้หนุน ไม้บุญนาค ไม้มะมา ไม้ตัน ไม้สรี ไม้พระญายอ มาประสมกัน คือว่า แท่นไม้เท้า ตัวไม้หนุน ใจไม้บุญนาค บ่าทั้ง 2 ไม้แก้ว พระหัตถ์ซ้ายไม้มะมา พระหัตถ์ขวาไม้ทัน พระเศียรไม้สรี พระโมฬี ไม้พระญายอ สร้างเสร็จแล้วอบรมสมโภช ไว้เป็นที่ไหว้สักการะปูชาแก่คนและเทวดา เพื่อสืบศานาดั่งอั้นจักสมคำปรารถนาแห่งท่านชู่ประการเหมือนชื่อพระพุทธรูปนั้นแล
พระสมฤทธิ์คือพระเจ้าไม้ที่สร้างจากไม้หลายชนิดรวมกัน แต่ส่วนมากพระเจ้าไม้ที่พบจะสร้างจากไม้ชนิดเดียวทั้งองค์ หรือมีเพียงส่วนสำคัญ ๆ ที่ใช้ไม้ต่างประเภทกัน เช่น พระเศียร พระหัตถ์ ฐาน เป็นต้น โดยใช้สลักไม้ยึด เมื่อสลักขวักไม้เป็นสารูปพระเจ้าแล้ว ก็ลงรักลงชาดปิดทอง คำล้านนาว่า ลงฮักลงหางติดฅำ ขั้นตอนต่อมาคือ จารึกเรื่องราวต่าง ๆ ที่ฐานพระ เริ่มด้วยวันเดือนปีที่สร้าง นามผู้สร้าง จุดประสงค์การสร้างและความปรารถนาของผู้สร้าง ดังจะขอยกตัวอย่างคำจารึกฐานพระเจ้าไม้องค์หนึ่ง ซึ่งปรากกฏดังนี้
จุลศักราชได้ 1245 ตัว ปลีกล่าเม็ด เดือน 5 เพ็ง เม็งวันจันทร์ ปฐมมูลศรัทธา หนานสุริยะ เป็นเค้า พร่ำพร้อมกับด้วยภริยาลูกเต้า พ่อแม่พี่น้องชุ่ผู้ชุ่คน ได้ริรังสร้างแปลงยังพุทธรูปเจ้าไม้จันทน์องค์ 1 ไว้ค้ำชูโชตกะศาสนา 5000 พระวัสสา หื้อเป็นที่ไหว้แก่ฅนแลเทวาชู่ผู้ชู่องค์ เมทานํ นิพพานํ ปรมํ สุขํ ข้าขอเอาสุข 3 ประการ อันมีสุขในเมืองฟ้า สุขในเมืองคน มีนิพพานเจ้าเป็นยอด แด่เทิอะ
ขั้นตอนสุดท้ายของการสร้างพระเจ้าไม้คือการอบรมสมโภช หมายถึงการบวชสารูปพระเจ้าให้เป็นพระพุทธรูปเจ้าโดยสมบูรณ์ ทุกวันนี้ พระเจ้าไม้หายากขึ้นทุกที ใครมีก็เอาไว้ไหว้สา มิใช่ว่าเห็นว่าเป็นไม้ก็ละขว้าง รักชอบพอแต่พระเจ้าโลหะ ผู้เขียนขอฝากพระเจ้าไม้ พระเจ้าของคนทุกข์คนยากไว้บนหิ้งพระ บ้างจิ่มแด่เทิอะ
วิลักษณ์ ศรีป่าซาง
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น